Hoe maken mensen keuzes?
Zijn we bewust van onze eigen keuzes?
We hebben al eerder opgemerkt dat de mens niet goed weet wat hij wil en dat aankoopbesluiten onbewust genomen worden. In dit artikel gaan we eens dieper in op dit fenomeen. We gaan terug naar de basis van het menselijk brein. Wat onderscheidt de mens van een dier? Bijna iedereen zal hierop antwoorden dat dat ons denkvermogen of bewustzijn is. Maar tegenwoordig zijn de meeste psychologen het erover eens dat we ons bewuste denkvermogen flink overschatten. Nou is dat best logisch, want we kunnen natuurlijk alleen ons bewustzijn beoordelen. Ons onbewuste merken we niet veel van, dat is namelijk… onbewust. Toch lijkt het een grote rol te spelen in ons denken, onze keuzes en daarmee ons menszijn.
De twee paarden van Plato
De Griekse filosoof Plato was de eerste die hierover schreef. In zijn werk Phaedrus, dat gaat over beïnvloeding van de ene mens door de ander, vergelijkt hij de menselijke ziel met een rijtuig met een menner en twee paarden. De wagenmenner staat voor het verstand, het deel van ons dat de leiding heeft en het rijtuig op de juiste koers moet houden. Dit wordt echter voortgetrokken door twee totaal verschillende paarden. Het ene paard is eigenwijs en volgt zijn gevoel en driften. Het is impulsief en streeft naar vrijheid, dus het volgt niet zomaar de gebaande paden. Het andere paard is juist gedisciplineerd en gaat heel zorgvuldig te werk. Het volgt de uitgestippelde route en doet wat hem opgedragen wordt. Het is de taak van de wagenmenner om de twee in balans te houden en de rit tot een goed resultaat te brengen.
Tegenwoordig stelt de psychologie dat de paarden staan voor de twee verschillende manieren waarop wij nadenken. We kunnen namelijk bewust of onbewust nadenken. Daarbij wordt het onbewuste geleid door emoties en dat gaat intuïtief, snel, moeiteloos en automatisch. Het wordt ook wel systeem 1 genoemd. Het bewuste nadenken, ofwel systeem 2, verloopt via logica en is analytisch, traag en moedwillig. Dit is het bewustzijn dat we in de loop der evolutie ontwikkeld hebben. Het is dus veel nieuwer dan ons onbewuste, automatische denken.
Een wijdverbreide misopvatting
Zelf denken we onterecht dat we besluiten vanuit ons bewuste denken nemen. We leren van kinds af aan dat het heel belangrijk is daarbij zorgvuldig na te denken. Er wordt ons verteld dat we geen overhaaste beslissingen moeten nemen en we leren om lijstjes met voor- en nadelen te maken om zo tot een analytisch onderbouwd besluit te komen. Dit is maar deels terecht. Ten eerste zijn er dagelijks tal van besluiten waarvan we niet eens in de gaten hebben dat we ze nemen. Welk T-shirt we ’s ochtends aantrekken, hoeveel klontjes suiker we in de koffie doen of dat extra broodje van de kiosk. We denken er niet of nauwelijks (bewust) over na. Dit soort impulsieve besluiten lopen via systeem 1 en daar hebben we zelf praktisch geen invloed op.
Daarnaast biedt besluitvorming via systeem 2 toch ook geen garantie voor succes. We hebben namelijk de neiging om zaken te over-analyseren en we hebben moeite om het belang van bepaalde aspecten te rangschikken. Het succes van een besluit is het beste te beoordelen aan de hand van hoe tevreden je er achteraf mee bent. Diverse studies hebben uitgewezen dat het ‘goed nadenken’ over een besluit en het analyseren van de voor- en nadelen averechts kan werken.
Het belang
Leuk verhaal, denk je nu misschien, maar wat moet ik ermee? Deze theorie wordt pas echt interessant als we ons beseffen dat maar liefst 90% van ons denken via systeem 1 verloopt. En dat geldt dus ook voor onze aankoopbesluiten. Decennialang hebben marketeers geadverteerd met argumenten die het rationele brein van de mens aanspreken, om hen zo over te halen hun producten aan te schaffen. Maar als 90% van de aankoopbesluiten onbewust verlopen, valt er veel winst te behalen als we leren om dit onbewuste brein te beïnvloeden.
Het loont dus om je te verdiepen in deze denksystemen en de verschillende marketingtheorieën die hierop gebaseerd zijn. Word je bewust van het onbewuste, en bereik welwetend succes.